Tarih 13 Mayıs 2014 Salı. Türkiye tarihinin en büyük maden faciasını yaşadı. Öyle bir faciaydı ki bu tarifi imkânsızdı. Manisa’nın Soma İlçesinde, Soma Holding şirketlerinden Soma Kömür İşletmeleri A.Ş.’nin işlettiği madende çıkan yangın ve su basması sonucu 301 madenci hayatını kaybetti. 301 anne-baba evladı karanlık bir çukurun içinde sonsuzluğa doğru yürüdü. Uzun yıllar hafızalarımızdan çıkmayacak bu korkunç facianın ardından tam 2 yıl geçti. Yaşanan acı olayın ikinci yıl dönümünde acılar yüreklerde hala taze. 301 madencinin yaşamını yitirdiği o kara günden sonra neler değişti? Yaşanan bu elim hadiseden herhangi bir ders çıkarıldı mı? Peki ya sorumlular? Onlar şimdi neredeler? Geçen bu iki yılda iş güvenliği ve iş sağlığı açısından nasıl düzenlemeler yapıldı? Dilerseniz bu soruların cevabını vermeye rakamlarla başlayalım.
Değişen Hiçbir Şey Yok!
İş kazaları ve ölümleri ile ilgili rakamları takip eden İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (ISİG) verilerine göre 2015’te bin 730 işçi. 2016’nın ilk 4 ayında 586 işçi hayatını kaybetti.
Bu rakamlar, 2016 yılının ilk dört ayında neredeyse iki Soma kadar işçinin hayatını iş kazalarında kaybettiğini ortaya koyuyor. Üstelik tüm bunlar yetmez gibi Soma’daki işçilerimizin acısı hala tazeyken meydana gelen Ermenek maden faciası da aslında güvenlik tedbirlerinin yeterli olmadığını apaçık gösteriyor.
Bu sonuca göre yaşanan hadiseden ders çıkarılıp çıkarılmadığı konusundaki cevap netleşmiş oluyor.
Sorumluların Tamamı Yargılanmıyor
Soma Davası’ndaki son gelişmelere bakacak olursak; 301 kez “Olası kastla öldürme” ve 161 kez “neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama iddiasıyla yargılanıyor. Bunlardan altısı tutuklu olmak üzere 45 kişi yargılanmaya devam ediyor. Olayın soruşturma aşamasında 8 kişi tutuklandı, iki kişi geçen yılın sonundaki duruşmada tahliye edildi. Ve asıl mesele Kamu görevlileri hakkında soruşturma olmasına rağmen bugüne kadar bu soruşturma tamamlanmış veya dava açılmış değil. Yaşanan olay sadece işletme yetkililerine indirgenmeye çalışılıyor. Ve yine bir o kadar ilginç bir durumdur ki Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yargılama izni konusunda yanıt vermezken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kusuru bulunan kamu personelinin yargılanmasına izin vermiyor. Bu da sorumlularla ilgili sorduğumuz sorunun cevabını karşılar nitelikte.
Soma, İş Güvenliği Ve İşçi Sağlığı Davaları İçin Emsal Olacak!
Gerçek şu ki Soma Davası’nda yargılanan kişilerin cezalandırılması elbette yetmeyecektir. Ama bu durum iş güvenliği ve işçi sağlığı için çok büyük bir kazanım olacaktır. Ve bundan sonraki davalar içinde bir emsal teşkil edecektir. O kadar insan sorumsuzlukların bedelini canıyla ödedi. Sadece Soma olayına indirgeyemeyeceğimiz bir konu olan İş güvenliği konusu için ivedilikle harekete geçilmelidir. Kanunda yapılan onca düzenlemenin denetlemesi ciddi bir şekilde yapılmadığı sürece çıkarılan kanunların hiçbir hükmü yok. Madenci olarak çalışacak işçiler için güvenlik dışında sosyal hakların da düzenlenmesi gerekmektedir. Soma sonrası gözden geçirilen sektör çalışanlarının haklarında bir iyileştirmeye gidilmiştir. Ancak buna hem işletmeler hem de devlet ne kadar sadık kalacak hep birlikte bekleyip göreceğiz.
Maden Sektöründe Çalışan Tüm İşçilere Yönelik Düzenlemeler
Maden sektöründe çalışan tüm işçiler için emeklilik yaşı “50” olarak düzenlenmiştir
Linyit” ve “Taşkömürü” çıkaran madencilere ödenecek ücret miktarı asgari ücretin iki katından az olamaz.
Maden sektöründe çalışan tüm işçiler için çalışılmayan günler de çalışılmış gibi yıpranmaya (fiili hizmet süresi zammına) dâhil edilecektir. Maden yeraltı işlerinde çalışanların hafta tatili, genel tatil, ulusal bayram, yıllık izin, sıhhi izin, eğitim, kurs ve iş öncesi ve sonrası hazırlık süreleri de yeraltında çalışılıyormuş gibi SGK’ya bildirilerek bu sürelerde yıpranmaya dâhil edilecektir.
Yer altında çalışan madencilere fazla çalışma yaptırılamayacağı (İş Kanununda sayılan zorunlu ve olağanüstü haller dışında) düzenlenmiştir. Zorunlu ve olağanüstü hallerde yapılacak fazla çalışma için ise saat başı ücret en az iki katı olarak ödenecektir.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılması kıdem süresine bakılmaksızın ancak gerekçe ile yapılabilecek, gerekçesiz işten çıkarma yapılamayacak, böylece iş güvencesi güçlendirilmiş olacaktır.
Yeraltında çalışan işçiler için yıllık izin süreleri 4 gün artırılmıştır.
Madenciler için yer altında çalışma süresi haftalık 37,5 saat, günlük ise 7,5 saatle sınırlandırılmıştır. 2 Gün tatil var.
Öğlen yemek arası 1/2 inmiştir.
Ferdi Kaza sigortası zorunlu olmuştur.
Yaşam Odaları ve ILO uygulamaları gündeme gelmiştir.
Maden Ocakları için 6331 sayılı Kanununda ve Yönetmeliklerde düzenlemeye gidilmiştir.
Kamu İşyeri olan Madenlerde çalışan taşeron madenciler için koruyucu yeni düzenlemelere yer verilmiştir.
