İyi bir Risk Değerlendirmesi hazırlama için gerekli olan mevzuat hükümlerini içeren kılavuz resimli anlatımıyla birlikte aşağıda bulunmaktadır.
Olay
Bu kılavuzda bir kimyasal fabrikasında bulunan reaksiyon kazanına ait patlama riski 5×5 Matris yöntemiyle değerlendirilecektir. Bunun için öncelikle işyerinin fiziki yapısı, iş ekipmanı ile ilgili bilgiler, kullanılan kimyasal maddeler, iş kazası ve meslek hastalığı kayıtları, teftiş sonucu yapılan tespitler, ortam ölçümü ve periyodik kontrol sonuçları, operatörün iş organizasyonu içerisindeki yeri ve ramak kala kayıtları incelenecektir.
Varsayımlar
Bu konudaki varsayımların sıralanması gerekirse; Kazan ayrı bir reaksiyon odasında korunaklı bölme içerisinde, paslanmaz çelikten yapılma 12 bar çalışma basıncına sahip, 8 bar beyan çalışma basıncı olan, deterjan üretimi yapılan, son 1 yıl içerisinde bir ağır yanık, bir de sıkışma sonucu uzuv kayıplı iki iş kazası meydana gelmiş olup, meslek hastalığına rastlanılmamış, işyeri daha önce teftiş geçirmemiş, 6 ay önce yapılan periyodik kontrollerde manometresinin uygun olmadığı belirtilmiş olduğu, operatörün 3 vardiya çalışılan fabrikada çalışan eksikliğinden dolayı 12 saatlik 2 vardiya halinde çalıştığı ve son 1 hafta içerisinde bir kayarak düşme, bir sıcaklık yükselmesi, bir de kazan sıcaklığından yanma ramak kala olayı gerçekleşmiştir. Bu bilgiler ışığında her bir kolon incelenirse;
- Tehlikenin ne olduğunun belirlenmesi
- Riskin belirlenmesi
- Mevcut önlemlerin ortaya konulması
- Riskin ortaya çıkma olasılığının belirlenmesi
- Riskin Şiddetinin belirlenmesi
- Risk skoruna göre Risk Seviyesinin belirlenmesi
- Alınacak önlemin belirlenmesi
- Risk seviyesine göre Termin süresinin belirlenmesi
- Sorumlu kişinin belirlenmesi
- Alınacak önlemin fiili hali
- Önlem sonrası Olasılığın belirlenmesi
- Önlem sonrası Şiddetin belirlenmesi
- Önlem sonrası Risk skoruna göre Risk Seviyesinin belirlenmesi
- Önlem sonrası Şiddetin belirlenmesi
- Önlem alındıktan sonraki Bu maddenin yenileme tarihi
Tabloda İnceleme
| No | Önlem Öncesi | Önlem Sonrası | ||||||||||||
| Tehlike | Risk | Mevcut Önlemler | Olasılık | Şiddet | Risk Seviyesi | Alınacak Önlem | Termin Tarihi | Sorumlu | Alınan Önlem | Olasılık | Şiddet | Risk Seviyesi | Revizyon (Yenileme) Tarihi | |
| 1 | Kazan Sıcaklığının Aşırı Yükselmesi | Sıcaklık Yükselmesi Sonucu Ağır Yanık | Kazan dışı yalıtım malzemesi ile kaplanmıştır. | 4 | 4 | 16 | Sıcaklık Ölçerin Tamir Edilmesi | 2 Hafta | Bakım Sor. (Ahmet Usta) | Sıcaklık Ölçer Değiştirilecek | 2 | 4 | 8 | … (Bu işlem gerçekleştirildiyse gerçekleştirilme tarihi) |
| 2 | Kazan Basıncının Yükselmesi | Basınç Yükselmesi Sonucu Patlama | Kazan Periyodik Kontrolleri Yaptırılmış, Dayanıklı Bölme içerisine alınmıştır. | 3 | 4 | 12 | Manometresinin uygun hale getirilmesi | 3 ay | Bakımcı (Ali Usta) | Manometre düzeltilecek | 1 | 4 | 4 | … (Bu işlem gerçekleştirildiyse gerçekleştirilme tarihi) |
Dikkat edilmesi gereken hususlar
- Risk belirlendikten sonra olasılık ve şiddet seviyeleri belirlenirken hiçbir önlem alınmamış hali ile değil, mevcut önlemler de dikkate alınarak belirlenir. Her önlem için olasılığımı etkilediği yoksa şiddetimi etkilediği iyice incelenmelidir. Örneğin yüksekten düşme ile ilgili bir risk için korkuluk kullanılması olasılığı azaltırken, tam vücut kemer kullanmak olasılığı azaltmazken şiddeti düşürmektedir.
- Alınacak önlemler her risk için ayrı ayrı belirlenmelidir. Tek bir risk için birkaç farklı önlem tek bir satırda belirtilebilir.
- Termin süreleri diğer bir önemli hususlardan birisidir. Termin süreleri her risk seviyesi için ayrı ayrı standartlaştırılmalıdır. Aşağıdaki tablo bu standartlaştırmaya örnek olarak alınabilir.
- Bu süreler Risk Değerlendirmesinin yapılması ile başlar ve termin süresi sonunda yeniden değerlendirerek mevcut alınan önlemlere göre yeni bir seviye yeni bir termin süresi belirlenmelidir.
- Bir diğer önemli olan ve sürekli olarak hata yapılan konu da sorumluların belirlenmesidir. Burada genel yapılan hata buraya “İşveren/İşveren Vekili” veya “İş Güvenliği Uzmanı” yazılmasıdır. Burada seçilmesi gereken sorumlu hukuki sorumlu olan kişi değil, bu işi kimin yürüteceği veya takip edeceğinin belirlenmesidir. İşveren/İşveren Vekili zaten tüm olumlu veya olumsuz sonuçlardan hukuki olarak tam sorumludur. Burada sorumlu olarak belirlenecek kişinin ismi yazılabileceği gibi, sirkülasyonun çok olduğu yerlerde bu iş için sorumlu olarak belirlenen kişinin görevi (Ustabaşı, formen, demirci, duvar ustası vb.) de yazılabilir.
- Alınan önleme göre yeni risk seviyesi belirlenebilir.
- Ancak mevzuatta bulunmamasına rağmen Risk Değerlendirmelerinde karşılaşılan bir eksiklik de önlem alındıktan sonrası için ne yapılacağının belirli olmamasıdır. Her bir riskin termin süresi farklı olacağı için her önlem alındığında Risk Değerlendirmesinin yenilenip yenilenmeyeceği belirsizdir. Bu noktada Risk Değerlendirmesine, her bir risk seviyesi için revizyon tarihi sütunu açılabilir ve önlemin alındığı tarih yazılabilir.
- Risk Değerlendirmesinin yenilenmesi hususları incelendiğinde işyeri bina ve eklentileri, üretim yöntem ve şekilleri, kullanılan ekipman, malzeme, iş kazası veya meslek hastalığı tespitlerinden sonra veya hiçbirinin gerçekleşmemesi durumunda tehlike sınıfına göre en geç 2, 4, 6 yılda bir yenilenmesi gerekir. Bu şartları tam olarak sağlamadığı durumlarda sadece risk için önlem alınması durumunda bunun revizyon tarihi ile güncellenmesi kolaylık sağlayacaktır.
