İş güvenliği uzmanı, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak ile yükümlü olan kişidir. İş güvenliği uzmanına ilişkin en net tanım budur. Tabi tanımdan ziyade bizlerin ilgilendiği kısım işlevidir. İş güvenliği uzmanlarının geçmişte yaşanan acıların tekrarlanmaması adına yapabilecekleridir.
1 Temmuz’da, on binlerce işletmeyi ilgilendiren önemli bir uygulama başlıyor. Bu tarihten itibaren, bir kişi bile çalıştıran işyerlerine, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu geliyor.
Dolayısıyla detaylara değinmeden konuya ilişkin kısa bir özet yapmak çok daha iyi olacak. Son yıllarda yaşanan iş kazalarına bir önlem almak isteyen hükümet, iş kazalarını önlemek amacıyla 2012 yılında, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkardı. Buna göre: iş yerinde bir iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu getiren kanun yürürlüğe sokuldu. Bu kanun kapsamında işyerleri; az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli olmak üzere üç gruba ayrılarak işletmelere, zorunlu uygulama için geçiş süresi verildi. 50 kişinin altında çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için ise hekim ve iş güvenliği uzmanı istihdam etme zorunluluğu, 2014’ün Ocak ayında başladı.
Aslında bugün kaleme aldığımız bu kanun yeni değil. Neredeyse iki buçuk yıldan beri hayatımızda olan bir kanun. Yani şunu demek istiyorum: İş yeriniz tehlikeli ya da çok tehlikeli sınıftaysa ve çalışan sayınız da 50’nin üstündeyse, siz zaten iki buçuk yıldır iş güvenliği uzmanı ile hekim istihdam ediyorsunuz demektir.
Kamuya da Özel Sektöre de Aynı Muamele
Çıkarılan İş güvenliği kanununda, öngörülen geçiş sürecinin son aşaması 1 Temmuz’da tamamlanıyor ve bu tarihten itibaren kamu ya da özel ayrım yapmaksızın, az tehlikeli ve 50’den az çalışanı olan tüm işyerleri için zorunluluk başlıyor. Böylece, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu da resmen uygulamaya girmiş oluyor.
500 Bin İşletmeyi Kapsıyor!
Yeni uygulama kaç işletmeyi ilgilendiriyor diye baktığımızda ise rakam bir hayli büyük. Çünkü Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre, bu yılın Mart ayında toplam işyeri sayısı 1,7 milyonun üzerine ulaşmış durumda. 50’den az çalışanı olan işletme sayısı ise, 1 milyon 654 bin. Kabaca bir hesap yapacak olursak bu işletmelerin yarısı az tehlikeli işlerde faaliyet gösterse, hekim ve iş güvenliği uzmanı bulundurma zorunluluğu 500 bin işletmeyi yakından ilgilendiriyor diyebiliriz.
13 Bin Liralık Ceza Ne kadar Caydırıcı?
İşin bir de cezai müeyyide boyutu var. Soru belli: Peki, kanunda belirtilen kurallara uymamanın cezası nedir? 5 bin lira ila 10 bin lira arasında değişiyor, ancak hem iş güvenliği uzmanı hem de hekim için ayrı ayrı ve istihdam edilmeyen her ay için ceza katlanarak artıyor; aylık 13 bin liraya kadar çıkabiliyor. Dolayısıyla benim de aklıma başlıkta ki soru geliyor: “Peki, 13 Bin Liralık Ceza Ne Kadar Caydırıcı?” İnsan sağlığından, can güvenliğinden bahsediyorken ve geçmişte büyük acılar yaşamış bir ülkeyken sizce de ortalama ikinci el bir araç fiyatı olan 13 bin liralık ceza biraz komik değil mi?
Merak edenler için bir konuya daha açıklık getirelim: Yeni düzenlemede, 10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerlerine bazı esneklik de tanınıyor. Bu da şu demek oluyor: Yani işverenin kendisi ya da görevlendireceği bir kişi, gerekli eğitimleri almak kaydıyla; işe giriş ve periyodik muayeneler, tetkikler hariç, iş sağlığı ve güvenliği hizmetini kendi yürütebilecek.
Onlarca Sektör Ve Binlerce İşyeri İçin Neler Değişecek?
Malum tarih olan 1 Temmuz’da, zorunlu olarak iş güvenliği uzmanı ve hekim istihdam edecek az tehlikeli işyerleri; tarımdan gıdaya, mobilyadan otomotive, elektronikten taşımacılığa kadar onlarca sektörü kapsıyor. Belli başlıları ise şöyle: Meyve-sebze yetiştiriciliği-depolanması-satılması, tohumculuk, ormancılık, tahıl ürünleri ile ilgili tüm işyerleri, dondurulmuş gıda üretimi, ekmek fırınları, pastaneler, manavlar, makarna üreticileri, çikolata-kakao ve şekerleme ürünleri imalatı-depolanması-satışı, çay ve kahve üretimi, tüm içecek ürünlerinin üretimi-satışı, halıcılar, mobilyacılar, tüm tekstil-konfeksiyon üretimi ve satışı yapan işyerleri, ayakkabıcılar, müzik aleti üreticileri, elektrikçiler, oto bayileri, oto yedek parçacıları, nalburlar, bilgisayar ile ilgili tüm işler, oyuncak üretici ve satıcıları, müzayede şirketleri, su ticareti yapan şirketler, eczaneler, taksiler, araç kiralama şirketleri, her türlü nakliye işi yapan şirketler. İsmi geçen ve geçmeyen tüm bu sektörleri yakından ilgilendiren iş güvenliği yasasına göre hepsini birbirinden ilginç sürprizler bekliyor. İş güvenliği yasasını yeterli bulmamakla beraber sonuna kadar destekliyorum. Hatta daha da sıkı tutulmasını arzu ediyorum ancak bir nokta da ufak bir eleştiri getirmek istiyorum. Afaki bir örnek verecek olursak kendi halinde 5 çalışanı olan küçücük bir gözlükçü dükkânının bu yasa kapsamında değerlendirilmesi ve işyeri hekimi bulundurması çok gerekli midir? Diye de sormadan edemiyorum.
Yasaya Göre Yapılacaklar Listesi!
Kamu, özel tüm işyerleri, iş güvenliği uzmanı ve hekim çalıştırmak zorunda.
İşyerleri faaliyetlerine göre; tehlikeli, çok tehlikeli, az tehlikeli olmak üzere üç gruba ayrılıyor.
Tüm işyerleri iş kazası ve meslek hastalığına karşı risk değerlendirmesi yapacak.
10’dan az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinin iş güvenliği konusundaki giderlerini devlet destekleyecek.
İşverenler Ortak Sağlı ve Güvenlik Birimlerinden (OSGB) hizmet alabilecek.
Tüm işyerleri acil eylem planı hazırlayacak.
Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim verilmesi zorunlu. Çok tehlikeli işlerde çalışanlar mesleki eğitim ve belge alacak.
